Onderzoek University Medical Center Groningen (UMCG)

Pilotstudie ‘Anders Slapen’

Onderzoeker: Liesbeth de Vlugt
Betreft: Masterthese Klinische Psychologie, RijksuniversiteitGroningen
Begeleiders: Dr. G. Dijkstra, Prof Dr. R. Sanderman

Inleiding

In 2014 is een studie afgerond naar de effecten van ‘Anders slapen’. Het betrof een pilotter voorbereiding van een volgend, grootschaliger onderzoek. Het primaire doel was om vast te stellen of de opzet van het onderzoek werkbaar is, de juiste informatie wordt verkregen en welke procedures er het beste gevolgd kunnen worden. Daarnaast is onderzocht wat het effect van ‘anders slapen’ is op spanningshoofdpijn-, nek- en rugklachten, ligcomfort, slaapkwaliteit, de kwaliteit van leven (KWL) en op participatie in de samenleving.

Anders slapen

Met anders slapen wordt in de onderzoek bedoeld het slapen met behulp van een lichaamskussen (Mikoala Bodykussen) en een goed op hoogte afgesteld ergonomisch hoofdkussen (Hi4Pillow). Men ligt met deze kussens daadwerkelijk anders in bed.

Slapen in zijligging met Body Supporter Pillow en Hi4 Pillow

Methode

Via de Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnvereniging (NVvHP) werden deelnemers die last hadden van spanningshoofdpijn geselecteerd. In totaal deden 23 deelnemers mee. De looptijd van het onderzoek was 14 weken. Voor aanvang van het onderzoek en voorts om de 4 weken werden vragenlijsten afgenomen.

Resultaten

A) Effect op klachten

Bij de analyse van de data is gebruik gemaakt van Cohen’s d: een maat voor Effect Size. De belangrijkste uitkomsten:

• Zowel het aantal dagen dat men last had van hoofdpijn en de mate van hoofdpijn nam af (klein effect)
• Zowel het aantal dagen dat menlast had van nekstijfheid en nekpijn, als de mate waarin dat het geval was, nam af (klein, bijna middelgroot, effect)
• Zowel het aantal dagen dat men last had van rugstijfheid en rugpijn, als de mate waarin dat het geval was, nam af (groot effect)
• Qua ligcomfort en slaapkwaliteit konden geen verschillen worden aangetoond
• De mate waarin men gehinderd wordt door hoofdpijn nam af. Dit effect is middelgroot.
• De kwaliteit van leven nam toe,maar in beperkte mate.

B) Procedures

• De schriftelijke vragenlijsten voldeden goed;
• De afname van telefonische vragenlijsten bleek problemen op te leveren omdat proefpersonen lang niet altijd goed te bereiken waren;
• De procedure per mail voldeed prima en er is geen meerwaarde aangetoond van het persoonlijk bezoeken van de proefpersonen;
• Het persoonlijk bezoeken van de proefpersonen bleek regelmatig te leiden tot organisatorische en praktische problemen;
• Bij problemen bleken de proefpersonen niet of pas laat contact op te nemen met de onderzoeker, waardoor deze problemen later dan nodig werden verholpen. Dit is de resultaten vermoedelijk niet ten goede is gekomen.

Discussie

Het aantal proefpersonen was beperkt. Daardoor was het niet mogelijk uitgebreide statistische analyses uit te voeren. Vandaar dat gekozen is voor Cohen’s Effect Size analyse. De uitkomsten daarvan worden weliswaar betrouwbaar geacht, maar is minder dan na uitgebreide statistische toetsing. Voor het vervolgonderzoek is het zeer wenselijk om het aantal proefpersonen fors uit te breiden waardoor de statistische mogelijkheden toenemen en daarmee ook de betrouwbaarheid van de uitkomsten. Tevens zouden effecten die nu niet zichtbaar konden worden gemaakt, dan wel kunnen worden aangetoond.

Conclusies

Ondanks de beschreven tekortkomingen en het beperkt aantal proefpersonen konden er effecten door 'anders slapen' worden aangetoond. Voor hoofdpijnklachten en in sterkere mate voor nek- en rugklachten. Er is geen meerwaarde aangetoond voor het persoonlijk bezoeken van de proefpersonen en vanwege organisatorische problemen wordt aanbevolen om de vragenlijsten via mail of internet af te nemen. Bij voldoende proefpersonen en de aanwezigheid van een controlegroep, is dan uitgebreide statistische analyse mogelijk waarna betrouwbare uitspraken kunnen worden gedaan naar de effecten van 'anders slapen'.

Lees ook: Artikel Rug - UMCG Onderzoek